Sa Putoljubom u..
KNJAŽEVAC I OKOLINU
Knjaževac je mali grad na Timoku, koji i te kako ima šta da ponudi.
Otkrivamo vam:
Zašto se Knjaževac zvao Gurgusovac i zašto je promenio ime?
Kako je knjaz Miloš Obrenović vezan za Knjaževac?
Koji se rimski grad nalazio u blizini?
Ko je sagradio zamak na vrhu knjaževačkih brda?
Šta možete videti u arheo-etno parku Ravni?
Gde se nalazi Bogorodičina crkva?
Mnogi putopisci koji su prolazili kroz Knjaževac ostavili su brojne podatke o ovom gradu.
Jedan od podataka je da se Knjaževac ranije zvao Gurgusovac. Neki smatraju da je ovaj naziv dobio po golubovima „gurgusanima”, koji su živeli na ovom području, dok drugi smatraju da je ime dobio po Grguru, najstarijem sinu despota Đurđa Brankovića.
Grad je najpoznatiji po vinovoj lozi i vinu. U okolini ima dosta vinarija, ali ništa od toga nećete moći da posetite ako dođete vikendom, s obzirom da vikendom ova varoš spava.
1.Stara čaršija i mostovi na Timoku
Svi objekti potiču iz turskog perioda, kada su u njima radile zanatlije i trgovci. Čaršija, zajedno sa pet mostova na Timoku, podseća na ,,Mali Pariz” ili ,,Srpsku Veneciju”, kako god vam drago.
2.Spomen-park Timočanima
Malo ispred stare čaršije nalazi se Spomen-park Timočanima palim u borbama balkanskih i svetskih ratova.
Arhitekta Bogdan Bogdanović uspešno je uklopio arhitekturu krajputaša i simbola vezanih za srpsko selo – pšenice, vodenice, sunca.
Na ulazu u park stoji spomen tabla sa pesmom Ivana Lalića:
Srbija
Sunčeva kuća, iz pepela
svetlošću sama sebe zida
Slobodom sama sebi svetli.
Crvena slova na sivoj pozadini-krv srpskih vojnika koja se prolila za slobodu.
3.Senik-vidikovac
Iznad stare čaršije je senik-vidikovac. Odatle ćete osmotiriti krovove stare čaršije i Timok kako vrluda promičući ispod mostova.
4. Kuća Ace Stanojevića – Gradska kuća
Kuća Ace Stanojevića predstavlja jedan od muzeja grada u kojem možete videti kako se nekada živelo u Knjaževcu. Aca Stanojević bio je poznati radikal koji je sarađivao sa Pašićem. Bio je protivnik režima Milana Obrenovića, te je optužen kao jedan od pokretača Timočke bune.
5.Gurgusovačka kula
Iznad biste Miloša Obrenovića, po kom grad nosi ime, videćete stepenice koje vode prema čuvenoj Gurgusovačkoj kuli ili ,,Srpskoj Bastilji”, nekadašnjem zatvoru za protivnike režima Karađorđevića. U njoj su ležali razbojnici, lopovi, državni činovnici, ali i istaknuti članovi dinastije Obrenović. Zato ju je Miloš, 1859. godine zapalio, a grad je u njegovu čast promenio ime u Knjaževac. Kažu da je kula bila čuvena po različitim metodama mučenja, o čemu svedoči i mnogo zapisa ljudi koji su u njoj ležali.
Danas, Gurgusovačka kula predstavlja obeležje Knjaževca i mesto gde se održavaju različite manifestacije. Naravno, ona nije sačuvana u izvornom obilku, sačuvan je samo deo zida i preuređena je u letnju pozornicu.
6.Crkva sv.Đorđa
Ima oblik kakav su imale crkve obrenovićevskog perioda. Sagradio ju je Miloš Obrenović.
Unutar crkve čuva se jevanđelje koje ima intresesantnu istoriju.
7.Džervinova kula
Izgrađena je na zemljištu Tase Cvetkovića, knjaževačkog trgovca, a njenu gradnju je 1939. godine finansirao Tasin sin Đoka, koji je živeo u Beogradu i bio vlasnik kafane i bioskopa „Kolarac”. Zgradu su okruživali vinogradi, a u slabo naseljenom Knjaževcu isticala se izgledom i arhitekturom.
Kada je vlasnik umro, nasledila ju je njegova sobarica, koja ju je zamenila za dva stana. Kula je pripala zemljoradničkoj zadruzi Džervin.
Danas o kuli niko ne vodi računa. Nalazi se u privatnom vlasništvu, ali je potpuno zapuštena.
8. Knjaževačke kafane
Stari Knjaževčani nekadašnju varošicu pamte kao veoma živu palanaku sa čak 40 kafana. Danas to nije slučaj, jer kafana ima malo, a i rade samo petkom ili subotom-nedeljom ne rade. Mi smo imali sreće što je Kafana kod Saše bila otvorena. Kažu da su želeli da ugoste putnike namernike. Ambijent starinski, a hrana jako ukusna. Ćevapčići od junećeg mesa, domaći paradajz i domaća rakija, šta ćeš bolje.
9.Arheo-etno park u Ravni
Arheo-etno park nalazi se u Ravni, 8 km severno od Knjaževca u dvorištu stare seoske škole. Najstarije kuće u selu sagrađene su početkom dvadesetog veka, a zgrada škole je izgrađena 1906. godine.
U okviru kompleksa se nalazi više objekata. U staroj školi smešten je muzej sa eksponatima iz obližnjeg antičkog utvrđenja Timacum Minus, a u lapidarijumu kompleksa se nalaze antički nadgrobni spomenici, počasni spomenici i žrtvenici sa istog utvrđenja.
Jedan broj spomenika sa istog utvrđenja smešten je u lapidarijumu u Niškoj tvrđavi.
U jednom od objekata oformljen je Muzej knjaževačkih vina sa vinotekom.
10. Klisura Ždrelo u selu Stogazovac
Klisura Ždrelo nalazi se u ataru sela Stogazovac, nedaleko od Knjaževca, u narodu poznata i kao ,,knjaževački meteori”. Starost njenih stena procenjuje se na oko 100 miliona godina. Dužina klisure je oko 300 m. Njena širina u najužem delu, na samom dnu, iznosi 2-3 m. U samu klisuru ulazi se iz sela Stogazovac, koje je smešteno 10km severozapadno od Knjaževca.
Do vidikovca iznad crkve lako se stiže. Crkva je malih dimenzija, otključana je, može se ući unutra. Zove se Vidovdan i posvećena je knezu Lazaru, a meštani tvrde da ju je on i izgradio.
Od crkvice, stazom kroz šumu, dolazite do vidikovca na kojem je postavljen krst. Odatle se pruža predivan pogled na klisuru i selo.
Dno klisure Ždrelo,pored Knjaževca je karakteristično po velikom broju obrušenih blokova stena. Kroz Ždrelo protiče Zubetinačka reka, koja ulaskom u selo Stogazovac, menja ime u Stogazovačka reka.
Blokovi stena su doprineli stvaranju velikih virova, kao što su Sinji vir, Telči vir i Petkovski vir.
Na dnu klisure, u koritu reke nalazi se izvor koji meštani nazivaju „Božja trpezica”. Izvor ima lekovito dejstvo za očne bolesti. Pored izvora je pronađen rimski žrtvenik, što dokazuje postojanje ovog izvora još u antičko doba. Osim izvora, ovde se nalaze i ostaci stare vodenice i divni prirodni bazeni-virovi za kupanje, ako vam hladna voda ne predstavlja problem.
12.Rgoška Banja
Rgoška Banja nalazi se kod sela Rgošte, na Svrljiškom Timoku, oko 5km od Knjaževca. Centralni deo Banje je improvizovani bazen, koji se puni vodom iz brojnih, okolnih termalnih izvora.
Banja se nalazi neposredno kraj Svrljiškog Timoka, čiji je tok u ovom delu regulisan nasipima. Reka je jako čista. Preko Timoka vodi most, simpatične narandžaste boje, a pored je smešten restoran koji nudi osveženje, ako ovde svratite na izlet.
Restoran „Banjica” je još jedno otkrovenje na koje sam naišla. Osim što je lepo sređen, nudi i divnu hranu, pa sam tako ovde probala grilovane kruške sa piletinom.
11.Bogorodičina crkva u selu Donja Kamenica
Selo Donja Kamenica nalazi se na oko 15km i oko 25 minuta vožnje od Knjaževca, na putu ka Pirotu. Lako se stiže, put je odličan, mada krivudav, a okolina božanstvena..
Crkva Presvete Bogorodice u Donjoj Kamenici dugo vremena privlači pažnju naučnika i istraživača, pa ipak, do danas se ne zna tačno da li pripada trinaestom ili četrnaestom veku, da li je bila bugarska ili srpska, ni da li ju je sagradio Bela Uroš, brat despota i budućeg cara Mihajla III Šišmana ili veliki vojvoda despota Lazara Brankovića, Mihajlo Anđelović. U svakom slučaju, ikonografski i stilski, crkva u Donjoj Kamenici izdvaja se od svih do sada poznatih crkava na prostoru čitavog Balkana, a neke od njenih fresaka su jedinstvene u srpskom srednjovekovnom slikarstvu (recimo freska sa predstavom stradanja sv. Petke na kojoj je svetica oslikana golih grudi). Crkva je otvorena za posetioce. Meštani je održavaju, što možete videti i po rascvetalom dvorištu.
Da li sam obuhvatila sve zanimljivosti Knjaževca i okoline? Verujte, ni pola, ali još ćemo mi istraživati ovaj kraj.
Uživajte u putovanjima po Srbiji.
Do sledećeg izleta,
Pozdravlja vas Putoljub!
Izvor: putoljub.rs
