Izložba „Prota Vićentije Popović i sinovi”
Izložba će biti postavljena u Galeriji Narodnog muzeja u Čačku od januara do aprila 2021. godine
Izložba „Prota Vićentije Popović i sinovi” prikazuje prošlost i ulogu u društvenim zbivanjima od XVI do kraja XX veka jedne od najstarijih svešteničkih porodica iz čačanskog kraja. Porodična biblioteka iz koje potiče 250 primeraka stare i retke knjige u kulturnoj istoriji Srbije su retka pojava, a u provinciji do sada nezabeležena.
ISTORIJA BIBLIOTEKE I PORODICE PROTE VIĆENTIJA POPOVIĆA
Prvi pomeni najstarijih predaka Popovića potiču iz manastira Kumanice u XVII veku: u vreme igumana Grigorija kupljeno je 1604. godine Kumaničko četvorojevanđelje, a pop Georgije je 1655. godine naručio pečat. Prepokrivanjem crkve i kelija 1710. godine bavio se đakon Novak. Nakon toga manastir je zapusteo, a srpski ustanici su 1809. godine pokrenuli njihovu seobu u Šumadiju.
Pop Radovan je sa sobom u Ježevicu kod Čačka 1810. godine doneo sveštenički ornat sa krstom i paftom iz XVIII veka, rukopisne i štampane bogoslužbene knjige. Parohijsku službu nasledio je njegov sin Simeon Radovanović, koji se sreće među prenumerantima novih knjiga. Joakim Vujić je boravio kod njega 1826. godine, opisao ježevičku crkvu i u znak zahvalnosti mu poslao „Putešestvije po Serbiji”. Beogradska mitropolija pozajmljivala je od njega 1836. godine ruski „Molban Hristov”.
Popuna biblioteke novim knjigama postala je redovnija posle upisa Josifa Popovića (1817-1850) u Beogradsku bogosloviju i Vićentija Popovića (1832-1917) u gimnaziju. S uverenjem da „bez nauke nema nikakova dobra na ovom svetu” Josif Popović je svog sina Konstantina pretplatio na priručnik iz gramatike.
Konstantin Popović (1842-1864) se kao učenik gimnazije i Liceja bavio književnim i prevodilačkim radom. Pisao je pesme, preveo knjigu „Pouka o podizanju beli dudova i gajenju svileni buba” i priredio za štampu „Put licejskih pitomaca po Srbiji godine 1863”. Sarađivao je u časopisima „Danica”, „Javor”, „Licejka” i ruskom listu „Sankt-peterburgskie vjedomosti”. U drugoj knjizi „Licejke” objavio je članak „Crkva Ježevačka”, kojim je zadužio srpsku istoriju umetnosti i svoje rodno mesto.
U svom dnevniku opisao je trenutke sreće zbog nabavljenih knjiga. Pritisnut oskudicom on se u nekoliko navrata ipak odrekao rukopisnih primeraka, koji su otkupljeni za Društvo srpske slovesnosti, Narodnu biblioteku i Narodni muzej u Beogradu, zajedno sa pečatom manastira Kumanice i zlatnikom imperatora Gracijana. Posme smrti Koste Popovića njegove knjige su s posebnom pažnjom čuvane u porodičnoj biblioteci u Ježevici.
Učešće u političkom životu Srbije „narodnog skupštinara” Vićentija Popovića od 1870. do 1877. godine donelo je novu vrstu publikacija: stenografske beleške, zakonske propise i političke brošure. Na strukturu književnog fonda posebno se odrazila činjenica da je sa svojom sinovima bio redovni član Srpskog poljoprivrednog društva. Povezi izrađeni za starija izdanja u ovo vreme još uvek nose natpis „Braća Popovići”. Krajem XIX veka biblioteka je doživela preporod sa pojavom izdanja Srpske književene zadruge. Početkom XX veka podeljena je na dva dela, tako da su knjige učitelja Miloša Popovića bile dostupne đacima i narodu, kad god je to bilo potrebno.
Saradnja u novinama i časopisima, započeta izveštajem Josifa Popovića sa Svetosavske proslave u Ježevici (1847), pesničkim pokušajima Koste Popovića (1863) nastavljena je prilozima iz voćarstva i ratarstva. Iz uzornog seoskog gazdinstva prota Milan Popović (1869-1936) je stečeno iskustvo u pčelinjaku sabrao u priručnik „Pčelarstvo”, štampan 1911. godine. Sitnije priloge on i njegov brat Miloš Popović (1869-1955) objavljivali su u „Pčelaru”, „Težaku”, „Okružnoj samoupravi”, „Čačanskom glasu” i „Novom glasu”. Politički angažman odveo je u novinarske vode advokata Đorđa Popovića (1904-1942), člana glavnog odbora Zemljoradničke stranke.
Predstavnici porodice Popović su praksu sticanja učiteljskog i svešteničkog zanimanja posle nižih razreda gimnazije zamenili u XX veku školovanjem na univerzitetu. Dva poslednja predstavnika ove porodice u svešteničkoj službi bili su Milan Popović i Mihailo Popović (1902-1985), dugogodišnji nastavnik veronauke u čačanskoj Gimnaziji. Bogoslužbene knjige nakon njih nisu čuvane u biblioteci, pa se sa njima gubi trag i poslednjim rukopisima iz starog zavičaja. Sličnu sudbinu imali su i mlađi rukopisi Vićentija Popovića, Dimitrija Popovića (1898-1965), prepiska sa znamenitim ličnostima, kartografska građa i numizmatička zbirka. Pojedinačnim primercima zastupljene su ikone, predmeti primenjene umetnosti i oružje zanatske izrade.
